Dwutomowa monografia cmentarzyska kultury łużyckiej w Świbiu dostępna on-line!

W 2021 roku minęło 60 lat od rozpoczęcia przez archeolożki Muzeum w Gliwicach – Annę Stankiewicz-Węgrzykową i Halinę Wojciechowską badań wykopaliskowych w podgliwickiej miejscowości Świbie. Badania te zostały zakończone w 1992 roku – a więc 30 lat temu. Z tej okazji Muzeum w Gliwicach przygotowało dwutomową monografię pt. „Cmentarzysko z wczesnej epoki żelaza w Świbiu na Górnym Śląsku”. Prace nad publikacją prowadzono w Dziale Archeologii już od kilku lat, jednak w ostatnich dwóch latach zostały zintensyfikowane dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, którego łączna kwota wyniosła 123 500 zł. Publikacja nie jest przeznaczona do sprzedaży, będzie ona dostępna do bezpłatnego pobrania on-line w wersji pdf. W ramach dofinasowanego przez Ministerstwo projektu zakonserwowano także 80 przedmiotów żelaznych odkrytych podczas badań w obrębie cmentarzyska. Muzeum nie zapomniało także o najmłodszych. Specjalnie z myślą o nich powstał krótki przewodnik  po prehistorycznej nekropolii, w którym znalazły się w zagadki i łamigłówki. Podobnie jak dwutomową monografię przewodnik, pt. „Niestraszne cmentarzysko”, pobrać można bezpłatnie ze strony www.muzeum.gliwice.pl!

Dotacja ministerialna pozwoliła na opracowanie i publikację materiałów z jednego z  nielicznych dużych cmentarzysk birytualnych zaliczanych do tzw. podgrupy gliwicko-częstochowskiej kultury łużyckiej, które nie doczekało się dotąd pełnego opracowania wyników przeprowadzonych na nim badań wykopaliskowych. A birytualna nekropolia w Świbiu jest wyjątkowa z kilku powodów. Po pierwsze ze względu na ilość odsłoniętych obiektów (ponad 550) –  jest to największe cmentarzysko na Górnym Śląsku datowane na wczesną epokę żelaza. Po drugie bogactwa wyposażenia  pochówków szkieletowych i ciałopalnyh w przedmioty ceramiczne, metalowe (z brązu, żelaza i w mniejszym zakresie z ołowiu) oraz z najliczniejszą w Polce z tego okresu kolekcją paciorków szklanych. W obrębie grupy górnośląsko-małopolskiej jest to nieporównywala skala w stosunku do innych nekropolii zarówno w ilości, jak i w różnorodności form oraz występowania wielu wyrobów importowanych. Ponowna analiza dokumentacji polowej oraz uzupełniające ją badania specjalistyczne przyniosły nowe spojrzenie na źródła, których wynikiem jest nieznaczna modyfikacja zarówno w klasyfikacji obiektów nieruchomych oraz niektórych z elementów wyposażenia grobów.

Przygotowana publikacja składa się z dwóch tomów. Pierwszy z nich – katalog – zawiera klasyczną prezentację archeologicznych źródeł nieruchomych i ruchomych (omówiono ponad 3 tysiące pozycji inwentarzowych) w formie opisowej wraz kompletem 356 tablic zawierających rysunki obiektów i zabytków wchodzących w skład ich inwentarzy. Do katalogu dołączono plan stanowiska (na osobnym arkuszu). Autorką katalogu jest Monika Michnik, kierownik Działu Archeologii gliwickiego Muzeum.

W tomie drugim, będącym częścią analityczną opracowania, zawarto 4 bloki tematyczne. W pierwszym zaprezentowano analizę źródeł archeologicznych (zagadnienia związane z obrządkiem pogrzebowym, klasyfikacją formalno-typologiczną bazy źródłowej, chronologii stanowiska, struktury społecznej i sieci kontaktów), a w trzech kolejnych blokach znajdziemy szereg analiz specjalistycznych, które są efektem aktualnej wielokierunkowej refleksji metodologicznej i poszerzających się możliwości interdyscyplinarnych badań w archeologii. Pierwszy blok tematyczny przygotowali Monika Michnik i Karol Dzięgielewski, natomiast trzy kolejne wybrani specjaliści z różnych ośrodków badawczych (w opracowaniu uczestniczyło 15 osób: Renata Abłamowicz, Łukasz Antosik, Mateusz Biborski, Mirosław Furmanek, Aldona Garbacz-Klempka, Agata Hałuszko, Fatima Pawełczyk, Sławomira Pawełczyk, Małgorzata Perek-Nowak, Natalia Piotrowska, Tomasz Purowski, Agata Sady-Bugajska, Joanna Słomska-Bolonek, Janusz Stępiński, Michał Wasilewski). W 10 rozdziałach przedstawiono obraz kondycji biologicznej populacji, zagadnienia związane z technologią produkcji wyrobów brązowych i żelaznych, a także omówiono wybrane grupy zabytków (ze szkła, bursztynu, kości, kamienia, fragmenty tekstyliów i ekofakty jak kości zwierzęce czy węgle drzewne). Łącznie badaniom specjalistycznym oddano ponad 2 tysiące zabytków. Całość dopełnia bogaty materiał ilustracyjny.

Publikacja opracowana została także z uwzględnieniem czytelnika obcojęzycznego – w przypadku tomu pierwszego, mającego charakter katalogu, podpisy towarzyszące materiałowi ilustracyjnemu oraz tablicom zostały przetłumaczone na język angielski, z kolei tom drugi zawiera streszczenia poszczególnych rozdziałów w języku angielskim.  

Projekt „Halsztackie cmentarzysko kultury łużyckiej w Świbiu (stan. 16) pow. gliwicki” – dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z priorytetu „Ochrona zabytków archeologicznych” (zadanie nr 1433/21).

Realizacja w trybie dwuletnim (2021 – 2022) - łączna kwota dofinansowania 123 500 zł.

• Pobierz tom pierwszy monografii pt. „Cmentarzysko z wczesnej epoki żelaza w Świbiu na Górnym Śląsku” - PDFSwibie_tom_1_katalog.pdf (39,53MB)
• Pobierz tom drugi monografii pt. „Cmentarzysko z wczesnej epoki żelaza w Świbiu na Górnym Śląsku” - PDFSwibie_tom_2_opracowanie.pdf (29,27MB)
• Pobierz przewodnik dla dzieci pt. „Niestraszne cmentarzysko” - PDFAwibie_dla_najmAodszych.pdf (7,30MB)
• Pobierz plan sytuacyjny prehistorycznej nekropolii w Świbiu - PDFAwibie_plan_stanowiska.pdf (1,68MB)